ABD'de yapılan yeni bir araştırma, ülkenin büyük şehirlerinin batma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Nature Cities dergisinde yayımlanan çalışma, "arazi alçalması" olarak bilinen bu durumun en büyük nedeninin yeraltı suyu çekimi olduğunu belirtiyor. Ancak, bazı bölgelerde farklı faktörler de bu süreci hızlandırıyor. Peki, hangi şehirler risk altında ve Türkiye'de durum nasıl?
ABD'deki Batma Tehlikesi
Araştırmacılar, incelenen her şehirde kentsel alanın en az %20'sinin, 28 şehrin 25'inde ise en az %65'inin batmakta olduğunu tespit etti. Lamont-Doherty Yer Gözlemevi'nden Leonard Ohenhen, bu çalışmanın ABD'nin en kalabalık 28 şehrindeki arazi alçalmasının yüksek çözünürlüklü ilk ölçümü olduğunu vurguladı. Ohenhen, bu durumun kentsel planlama, altyapı adaptasyonu ve tehlikeye hazırlıklı olma açısından kritik bilgiler sunduğunu da ekledi.
- Houston: Ülkenin en hızlı batan şehri. Alanının %40'ından fazlası yılda 5 milimetreden fazla alçalıyor ve %12'si daha da hızlı batıyor.
- Fort Worth ve Dallas: Teksas eyaletindeki diğer riskli şehirler.
Türkiye'de Durum Ne?
Arazi alçalması sorunları Türkiye'de de bazı bölgelerde ciddi boyutlarda görülüyor. Hem doğal hem de insan kaynaklı nedenlerle ortaya çıkan bu sorun, özellikle aşağıdaki bölgelerde kendini gösteriyor:
- Konya Ovası ve Konya Kent Merkezi: Aşırı yeraltı suyu çekimi, tarımsal sulama ve kuraklık nedeniyle Türkiye'nin en ciddi "subsidence" örneği.
- Ankara (Polatlı, Sincan, Mamak vb.): Yeraltı suyu çekimi ve gevşek alüvyon zeminler nedeniyle yapıların temelinde oturma ve çatlamalar görülüyor.
- Aksaray ve Karaman çevresi: Konya Ovası ile benzer sorunlar yaşanıyor.
- İstanbul (Avrupa Yakası - Esenyurt, Küçükçekmece, Büyükçekmece): Yeraltı suyu seviyesi düşüşü ve yapı yoğunluğu nedeniyle temel oturmaları ve yol deformasyonları gözlemleniyor.
- İzmir (Bayraklı, Bornova Ovası): Alüvyon zemin, yüksek yerleşim yoğunluğu ve sıvılaşma riski nedeniyle zemin oturması ve depremde altyapı çökmesi potansiyeli bulunuyor.
- Zonguldak, Soma, Tunçbilek, Amasya gibi maden bölgeleri: Yer altı kömür ve linyit madenciliği nedeniyle yüzeyde deformasyonlar ve yerleşim yerlerinde oturma ve hasar meydana geliyor.
- Bursa (Ova bölgeleri, Nilüfer çayı çevresi): Alüvyon zeminler, yapı yoğunluğu ve kentsel genişleme nedeniyle zemin oturmaları ve altyapı hasarı riski bulunuyor.
Küresel Isınmanın Etkisi
Küresel ısınma, Türkiye'de arazi alçalması ve altyapı riski oluşturan süreçleri dolaylı olarak artırıyor. Kuraklık, azalan yağışlar, yeraltı suyu rezervlerinin tükenmesi ve toprak yapısının zayıflaması gibi etkenler, alçalma vakalarını hızlandırıyor veya derinleştiriyor.
Araştırmacılar, bazı bölgelerdeki iklim kaynaklı kuraklıklarla bir arada süren nüfus artışı ve artan su kullanımının gelecekte çökmeyi daha da kötüleştireceğini belirtiyor. Ohenhen, soruna yanıt vermek, ele almak, hafifletmek ve uyum sağlayarak çözümlere geçmek gerektiğini vurguluyor.
